1 тарау. Өкпенің жедел қабынулық аурулары
Тыныс алу жүйесінің инфекциялары және олардың ішінде бірінші кезекте жедел пневмония адамның мүгедектігінің ең көп тараған себебі болып табылады және көбінесе басқа ауыр аурулардың ағымын қиындатады немесе өз алдына өлімге әкеледі.
Жедел пневмониябұл негізінен өкпенің тыныс алу бөлімдерінде жедел қабынудың дамуымен сипатталатын, патогенезі әртүрлі және клиникалық-морфологиялық көріністері бар инфекциялық сипаттағы өкпенің жедел қабыну ауруларын қамтитын топтық ұғым.
Микроорганизмдер (бактериялар, саңырауқұлақтар, вирустар, қарапайымдар) өкпеге төрт жолмен түсуі мүмкін: ауа-тамшылы, мұрын және ауыз-жұтқыншақтан аспирация, гематогенді және жанасу.
Барлық жедел пневмониялар жұқпалы (син.: қоғамнан алынған) және ауруханалық (син.: ауруханалық) болып бөлінеді. Пневмонияның патогенезі бойынша оларбастапқыадамда ешқандай өкпе патологиясы болмаған кезде дамитын және басқа мүшелер мен жүйелердің пневмониямен асқынуы мүмкін аурулары жәнеекіншілік болып бөлінеді. бронхо-өкпе жүйесінің ауруларынан зардап шегетін адамдарда, сондай-ақ өкпеден тыс біріншілік аффект локализациясы бар соматикалық немесе басқа жұқпалы аурулармен ауыратын науқастарда дамуы мүмкін. Клиникалық және морфологиялық белгілері бойынша жедел пневмония бөліктік (лобустық), бронхопневмония (ошақтық) және жедел интерстициялық (интерстициялық пневмония) болып бөлінеді.
Бөліктік пневмония (лобустық)өкпенің жедел инфекциялық-аллергиялық қабынулық ауруы. Бөліктік пневмония - бұл 1, 2, 3, 7 типті пневмококктармен және азырақ клебсиелла мен стафилококкпен қоздырылатын тәуелсіз жұқпалы ауру. Оның бірнеше синонимдері бар: лобустық, өйткені өкпенің бір немесе бірнеше бөлігі зақымдалған; плевропневмония, зақымдалған бөліктің висцеральды плеврасының қабынуына және плевриттің дамуына байланысты; өкпедегі процестің белгілі бір кезеңдерінде экссудациялық қабынудың сипатын көрсететін фибринді, крупозды деп те аталады. Бөліктік пневмониясының классикалық ағымына қантолу, қызыл гепатизация, сұр гепатизация және шешілу кезеңдері тән.
Бөліктік пневмонияның асқынуларыөкпелік және өкпеден тыс болып бөлінеді. Өкпенің асқынуларына карнификация (полиморфты ядролық лейкоциттердің және макрофагтардың жетіспеушілігінен дамитын экссудаттың организациясы нәтижесінде); өкпенің жедел абсцессінің немесе гангренасының түзілуі (полиморфты ядролық лейкоциттердің шамадан тыс белсенділігімен байланысты) және плевра эмпиемасы жатады. Өкпеден тыс – іріңді медиастинит, перикардит, перитонит, іріңді артрит, жіті ойық-жаралы және полипті-ойық жаралы эндокардит, іріңді менингит, бас миының абсцессі және т.б. Бөліктік пневмония кезінде өлім өкпе-жүрек жеткіліксіздігінен немесе іріңді асқынулардан болады.
Бронхопневмониянемесе ошақты пневмония әлсіреген науқастарда ауруханаішілік инфекция ретінде пайда болуы мүмкін, бірақ көбінесе аутоинфекция түрінде (аспирация, гипостатикалық және операциядан кейінгі бронхопневмония) пайда болады. Бронхопневмонияны пневмококк, стафилококк, стрептококк, Pseudomonas aeruginosa, ішек таяқшасы, саңырауқұлақтар тудырады. Өкпе тінін тазарту (тазалау) механизмдері басылғанда, сондай-ақ организмнің жалпы қарсылығы төмендегенде ошақты пневмония пайда болады. Зақымданулардың көлеміне қарай милиарлы, ацинусты, лобулалы, конфлюентті лобулалы, сегменттік және полисегментті болып бөлінеді. Бронхопневмонияның барлық түрлеріне тән стереотиптік өзгерістерге ұсақ бронхтар мен бронхиолалардың айналасында қабыну ошақтарының пайда болуы, өкпенің тыныс алу бөлімдеріне қоздырғыштың енуін жеңілдететін бронхтардың дренаждық қызметінің бұзылуы жатады. Бұл жағдайда қабыну тыныс алу бронхиолдары мен альвеолаларға таралады. Зақымданулардың шеткі жағында перифокусты эмфизема белгілері бар өкпе тіндері сақталған. Бронхопневмония ошақтары, әдетте, өкпенің артқы және артқы төменгі сегменттерінде (II, VI, VIII, IX, X) орналасады.
Бронхопневмонияның маңызды асқынуларына өкпе абсцессі, плеврит (процестің висцеральды плевраға жанасу кезінде дамитын) және өкпе паренхимасының деформациясымен пневмофиброз болып табылады.
Интерстициялық пневмонияальвеола қабырғасында және өкпе интерстицийінде жедел қабынудың бірінші реттік дамуымен, альвеолаларда экссудаттың екіншілік жиналуымен сипатталады. Этиологиясы Mycoplasma pneumoniaeәр түрлі вирустармен, пневмоцистоздармен және саңырауқұлақтармен байланысты. Зақымдану дәрежесі ошақты болуы мүмкін немесе бүкіл лобусқа әсер етуі мүмкін. Жедел интерстициялық пневмония интоксикация және тыныс алу жеткіліксіздігі синдромдарымен ауыр түрде жүреді. Сондай-ақ, өкпенің қайталама бактериялық инфекциясының қаупін есте ұстаған жөн.