VI бөлім. Ісіктер

Кіріспе

Ісік - бұл жаңадан пайда болған тіннің қалыптасуымен сипатталатын патологиялық үдеріс, және ол гендік детерминацияға негізделген ісікті құрайтын жасушалардың өсуінің, жетілуінің және апоптозының патологиясы болып табылады. Ісіктің өсу патологиясы оның автономиясында, шексізділігінде, патологиялық митоздық фигуралардың болуында, инвазивтілігі мен метастаздануында жатыр. Саралау патологиясы ісік жасушаларының жетілуінің (саралануының) болмауы немесе төмендеуімен байланысты. Апоптоздың патологиясы оның салыстырмалы жеткіліксіздігі мен толық емес сипатында көрінеді.

Әдебиеттерде «ісік» ұғымының синонимі ретінде келесі терминдер қолданылады: неоплазма (neoplasm), бластома (blastoma), тумор (tumor), онкос (oncos); сонымен қатар эпителийдің қатерлі ісіктерін - обыр немесе карцинома (cancer, carcinoma) және мезенхималық текті қатерлі ісіктерді - саркома (sarcoma) деп атайды.

Ісіктердің этиологиясы, әдетте, белгісіз болып қалады, бірақ олардың пайда болуындағы жетекші рөл әртүрлі канцерогендерге тиесілі. Олар онкогендердегі және дезоксирибонуклеин қышқылын қалпына келтіру гендеріндегі мутацияларды, ісіктер супрессиясының гендерін басуды ынталандырады, сонымен қатар эпигенетиктік реттеу механизмдерінің бұзылуына ықпал етеді. Ісіктердің пайда болуының негізгі теориялары (канцерогенез теориялары) мыналар: химиялық канцерогендер теориясы, физикалық канцерогендер, вирустық-генетиктік, инфекциялық және полиэтиологиялық. Тарихи қызығушылыққа ие - Ю Конгеймнің дизонтогенетиктік теориясы. Басқа сөзбен бұл теория "ісіктің шығу тегі эмбриондық" деп түсіндіреді.

Полиэтиологиялық теория барлық басқаларды біріктіреді, өйткені ісіктер әртүрлі аурулар болып табылады және олардың әрқайсысының дамуына әртүрлі этиологиялық факторлар қатысуы мүмкін. Сонымен қатар, барлық белгілі канцерогендердің әсері жинақталған және күшейтілген болуы мүмкін.

Бірқатар ісіктердің дамуында жетекші рөлді тұқым қуалайтын факторлар, сондай-ақ, негізінен созылмалы қабыну, дисрегенерация және фиброзбен ұсынылған ісік алды патологиясы алады.

Ісіктердің патогенезі қазіргі уақытта жасушалық онкогендер жүйелеріндегі, қатерлі ісіктің супрессор гендеріндегі, дезоксирибонуклеин қышқылын қалпына келтіретін гендердегі, апоптозды реттегіш гендердегі бұзылулардың, сондай-ақ эпигенетиктік реттеу механизмдер патологиясының [микрорибонуклеин қышқылы, (миРНҚ), геннің метилденуі, гистонның ацетилденуі] қатысуына сай молекулалық-генетикалық деңгейде қарастырылуы керек.

Клиникалық мәні бар ісік жалғыз бір жасушаның клондық өсуінен пайда болған жасушалардың гетерогенді популяциясын қамтиды. Мұндай клонда тіннің діңгек жасушалары сияқты ісік дамуының көзі бола алатын және оның өсуін қолдайтын обырдың діңгек жасушалары болады деген болжам айтылды. Сүт безі обырында, мультиформды глиобластома (ми ісігі) және жедел миелоидты лейкозда бастамашы жасушалар деп аталатын обырдың діңгек жасушалары анықталған. Қатерлі ісіктің діңгек жасушалары сүт безі карциномасы жасушаларының 2% -дан азын және жедел миелоидты лейкемия жасушаларының 0,1-1,0% құрайды.

Ісіктердің негізгі қасиеттері - автономды (тәуелсіз) өсуі және атипияның болуы. Атипизм грек тілінен шыққан. атypicus - қалыптан ауытқу. Ісіктерде атипизмнің 4 түрі бар: морфологиялық, биохимиялық, антигендік және функциялық.

Морфологиялық атипизм немесе ісік құрылымының атипиясы, ол ісіктің өзіне ұқсас жетілген тін құрылымын қайталамауымен көрінеді, ал ісік жасушалары бір текті жетілген жасушаларға ұқсамауы мүмкін. Морфологиялық атипизм үш нұсқамен ұсынылған: тіндік, жасушалық және ультрақұрылымдық.

Тіндік атипизм ісіктің паренхимасы мен стромасының арақатынасының өзгеруімен көрінеді, көбінесе паренхиманың басым болуымен; тін құрылымдарының мөлшері мен пішінінің өзгеруімен қатар әртүрлі мөлшердегі тіннің ұсқынсыз түзілімдерінің пайда болуымен сипатталады.

Жасуша атипизмі жасушалардың пішіні де көлемі де жағынан полиморфизмінің пайда болуынан, жиі контурлары бір келкілі емес (тістелген сияқты) болуымнан, ядролардың ұлғаюынан, ядролық-цитоплазмалық қатынастың ядро ​​пайдасына жоғарылауынан және ірі ядрошықтардың пайда болуынан құралады. Патологиялық митоздар нәтижесінде ісік жасушаларында гиперхромды ядролар, алып ядролар, көп ядролы жасушалар және патологиялық митоз фигуралары анықталады.

Ісік жасушасының ультрақұрылымдық атипизмі сонымен қатар ядро ​​құрылымының өзгеруімен, яғни хроматиннің маргинациясымен және гетерохроматиннің болуымен, ядролық кеуектер санының азаюымен көрінеді, бұл ісік жасушасының ядросы мен цитоплазмасының ажырауына ықпал етуі мүмкін. Сонымен қатар, ультрақұрылымдық деңгейде ісік жасушасының ерекше саралануын жоғалту дәрежесі айқын көрінеді.

Ісіктің қоршаған тіндерге қатысты өсу сипаты экспансивтік болуы мүмкін – дәнекер тінді капсуласы қалыптасып, зақымданбаған іргелес тіндерді шетке ығыстыруымен, сонымен қатар инфильтратвтік және инвазивтік – іргелес тіндерге өнуімен. Қуыс ағзаларда ісктің өсуі 2 түрде болады (ісік пен қуыстың қатынасына байланысты): экзофитті – ісік қуысқа қарай өскенде және эндофитті – ісік ұуыс ағзаның қабырғасына қарай өскенде. Бастапқы ісік түйіндерінің санына байланысты неоплазмалар бір орталықтан (уницентриктік) немесе көп орталықтардан (мультицентриктік) өсу үлгісіне ие болуы мүмкін.

Метастаздану. Қатерлі ісіктер метастаз беру қабілетіне ие болады. Метастаздану үдерісі ісік жасушаларының біріншілік ісіктен басқа ағзаларға лимфа мен қан тамырлары арқылы, периневральді жолмен және имплантация нәтижесінде таралуымен байланысты, бұл метастазданудың түрлерін жіктеуге негіз болды. Мезенхималық текті қатерлі ісіктер негізінен гематогенді, эпителийден дамыған ісіктер лимфогенді жолмен метастаздар береді.

Ісіктердің жіктелуі жетілу дәрежесіне (ісіктердің саралануына), гистогенез және цитогенез ерекшеліктеріне (ісіктің тегі болған тіндер мен жасушалардың түріне), ісіктің ағзалық ерекшелігіне (жеке ағзаларға тән және ағзалық ерекшелігісіз), сондай-ақ ісік саралауының дәрежесіне (G1-G4).негізделген. Сонымен қатар TNM [Tumor – ісік, Node – түйін (лимфалық), Metastasis – метастаздар] – ісік өлшемін, аймақтық лимфа түйіндеріне және қашықтыққа метастаз беруді бағалайтын аурудың сатысын (I-IV кезең) анықтау жүйесі бар.

Белгілі бір ісік маркерлеріне бағытталған таргетті терапияны қолдануға мүмкіндік жасау үшін көптеген қатерлі ісіктерді жіктегенде ісіктің молекулалық профилін және сигнатурасын ескереді (сүт безі обыры, өкпе обыры, лимфомалар мен лейкоздар кезінде және т.б.) .

Дифференциация дәрежесіне, өсу қарқынына, өсу әдісіне, метастаз беру және қайталану қабілетіне қарай Ісіктердің 3 түрін белгілейді: қатерсіз, қатерлі және шекаралық.

Қатерсіз ісіктер жетілген, сараланған жасушалардан тұрады, тек тіндік атипия белгілері бар, қалыпты тінмен шекарасында дәнекер тінді капсуласы қалыптасуымен баяу экспансивтік (ісіктің өзі-өзінен өсуі) өсумен сипатталады , алып тастағаннан кейін қайталанбайды, метастаз бермейді. Қатерсіз ісіктердің атауы бастапқы тіннің атауының түбіріне «-ома» жұрнағымен жалғану арқылы құрастырылады. Фиброзды тіннен пайда болатын қатерсіз ісік фиброма, бұлшықет тінінен - ​​миома, тамырдан - ангиома, шеміршектен дамитын қатерсіз ісік хондрома деп аталады. Эпителийдің қатерсіз ісіктерінің номенклатурасы күрделірек. Кейбір жағдайларда олар микроскопиялық ерекшеліктеріне қарай, басқаларында макроскопиялық көрінісіне немесе жасушалардың шығу тегіне қарай жіктеледі. Мысалы, аденома термині безді эпителийдің қатерсіз ісіктерін, сондай-ақ безді құрылымдарды түзбейтін безді тіндерден дамитын ісіктерді белгілеу үшін қолданылады. Бүйректе безді құрылымдарды құратын өзекшелер эпителийі жасушаларынан дамитын қатерсіз ісікті аденома деп атау керек, сондай-ақ бүйрек үсті безі қыртысының бездік құрылымдарды қалыптастырмайтын қатерсіз ісігін аденома деп атаған жөн. Папилломалар - бұл жамылғы эпителийден дамитын эпителийлік қатерсіз ісік.

Қатерлі ісіктер ішінара немесе толық сараланбаған жасушалардан тұрады, тез өседі, айналадағы тіндерге (инфильтрациялай өсуі) және тін құрылымдарына еніп өнеді (инвазивті өсуі) , қайталануы және метастаз беруі мүмкін. Эпителийден дамыған қатерлі ісіктерді «обыр» немесе «карцинома» деп атайды, мезенхима туындыларының ісіктері «саркома» деп аталады. Фиброзды тіннен дамыған саркома – фибросаркома, хондроциттерден – хондросаркома. Саркомалар гистогенезіне қарай жіктеледі (яғни, ісіктің тегі болған тіндердің түріне байланысты). Эпителий текті қатерлі ісіктерді «карциномалар», безді эпителийден шыққан карциномаларды «аденокарциномалар», жалпақ эпителийден дамыған карциномаларды жалпақ жасушалы карциномалар, өтпелі эпителийден дамыған карциномаларды өтпелі жасушалық карциномалар деп атайды.

Шекаралық ісіктерде қатерсіз (мысалы, жетілген сараланған жасушалардан түзілген) және қатерлі (инвазивті түрде өсетін, қайталанатын) ісіктердің ерекшеліктері бар.

Гистогенезі бойынша ісіктер эпителийден, мезенхимадан (жұмсақ тіндерден, сүйек және шеміршек тіндерінен), гемобластоздар, меланин түзуші тіннен, менинговаскулярлық, нейроэктодермальды, нейрональды және т.б.деп бөлінеді